Zaburzenia nastroju: czym są i jakie powodują problemy

By Krystiana Antonina On Luty 6, 2023

Zaburzenia nastroju to zespoły psychopatologiczne charakteryzujące się zmianą fizjologicznych mechanizmów oscylacji nastroju, które normalnie pozwalają jednostce dostosować swoje reakcje do warunków otaczającego ją środowiska

W przypadku zaburzeń nastroju zmiany nastroju często pojawiają się samoistnie, mają nadmierną skalę i towarzyszą im szerokie spektrum objawów, które powodują, że jednostka nie jest już w stanie normalnie funkcjonować.

Zaburzenia nastroju dzieli się zwykle na zaburzenia depresyjne („depresja jednobiegunowa”) i zaburzenia afektywne dwubiegunowe

Te pierwsze charakteryzują się obniżonym nastrojem z

uczucia głębokiego smutku, winy i lęku,
poczucie, że nic już nie ma wartości,
skłonność do izolacji i apatii,
utrata zainteresowania i przyjemności z codziennych czynności,
zaburzenia snu lub apetytu,
słabe pożądanie seksualne.

Te objawy zaburzeń nastroju mogą objawiać się ostrymi epizodami (trwającymi co najmniej dwa tygodnie, aby mówić o dużym zaburzeniu depresyjnym) lub długimi okresami obniżonego nastroju, bez szczególnie wyraźnych lub licznych innych objawów depresyjnych (trwających co najmniej dwa lata, aby zdiagnozować dystymię).

Zaburzenia te mają wspólną cechę, która odróżnia je od zaburzeń afektywnych dwubiegunowych: brak epizodów maniakalnych, mieszanych lub hipomaniakalnych, obecnych lub przeszłych.

Z kolei zaburzenia afektywne dwubiegunowe charakteryzują się występowaniem naprzemiennych epizodów depresyjnych z fazami wyraźnie euforycznego lub drażliwego nastroju, związanych z

zwiększona aktywność w sferze zawodowej, społecznej czy seksualnej,
niezwykła gadatliwość lub szybka mowa,
subiektywne wrażenie, że myśli szybko następują po sobie,
zmniejszona potrzeba snu,
wysoka samoocena,
łatwość rozpraszania uwagi,
nadmierne zaangażowanie w potencjalnie szkodliwe, przyjemne czynności.

Spośród zaburzeń nastroju zaburzenie afektywne dwubiegunowe II różni się od afektywnej dwubiegunowej I występowaniem objawów hipomaniakalnych, a więc mniej nasilonych i intensywnych, z mniejszym upośledzeniem społecznym i zawodowym podmiotu.

Wreszcie zaburzenie cyklotymiczne charakteryzuje się obecnością, przez co najmniej dwa lata, szybkiej i ciągłej przemiany objawów depresyjnych i hipomaniakalnych o umiarkowanym nasileniu.

Zaburzenia nastroju są szeroko rozpowszechnioną patologią w populacji ogólnej, a zwłaszcza depresja częstym powodem konsultacji u lekarza pierwszego kontaktu.

Szacuje się, że 20% populacji doświadczy w ciągu swojego życia epizodów depresyjnych lub maniakalnych, przy czym stosunek między postaciami afektywnymi dwubiegunowymi a jednobiegunowymi wynosi 1:3.

W krajach zachodnich częstość występowania dużej depresji wynosi 2.2% w ciągu miesiąca i 5.8% w ciągu całego życia, przy czym kobiety występują w przybliżeniu dwa razy częściej niż mężczyźni.

Wiek zachorowania różni się znacznie w przypadku jednobiegunowych i dwubiegunowych zaburzeń nastroju: w przypadku tych pierwszych typowy wiek zachorowania wynosi od 30 do 40 lat, podczas gdy w przypadku postaci afektywnych dwubiegunowych od 15 do 30 lat.

Uwaga, jaką świat naukowy poświęca zaburzeniom nastroju, jest uzasadniona nie tylko ich dużą częstością występowania, ale także poważnymi powikłaniami z nimi związanymi, takimi jak upośledzenie życia społecznego, zawodowego i emocjonalnego, nadużywanie alkoholu czy narkotyków, a w końcu samobójstwo.

Hipotezy próbujące wyjaśnić czynniki przyczyniające się do zaburzeń nastroju dzielą się na biologiczne i psychologiczne

Pierwsi wspierają ideę, że u niektórych osób istnieje szczególna podatność systemów biochemicznych na podłoże genetyczne lub w związku ze zmianami neuroprzekaźników, w szczególności systemów noradrenergicznych i serotonergicznych; ta podatność na zagrożenia, spowodowana czynnikami środowiskowymi, doprowadziłaby do powstania depresyjnych, maniakalnych lub mieszanych obrazów klinicznych.

Psychologiczne modele przyczynowe zaburzeń nastroju zamiast tego podkreślały centralną rolę „negatywnych” mentalnych reprezentacji, jakie jednostka ma na temat siebie, innych i świata i które kierują jej myślami i zachowaniem (hipoteza poznawcza) lub wiązały depresję z doświadczeniami utraty dzieciństwo (hipoteza psychoanalityczna).

O ile w przeszłości leczenie zaburzeń nastroju, zwłaszcza ciężkich, kojarzone było niemal wyłącznie z lekami, o tyle w ostatnich dziesięcioleciach za szczególnie skuteczną terapię uznano psychoterapię poznawczo-behawioralną, zwłaszcza w połączeniu z farmakoterapią.

Pacjent może skorzystać z psychoterapii poznawczo-behawioralnej nie tylko w fazie ostrej, ale także w profilaktyce nawrotów, aw postaciach dwubiegunowych jako interwencja profilaktyczna w fazie międzykrytycznej.

Inne formy psychoterapii nie mają konkretnych naukowych dowodów na skuteczność w leczeniu zaburzeń nastroju.