Bijwerkingen: Ongewenste geneesmiddelreacties kunnen als een vorm van toxiciteit worden beschouwd; het concept van toxiciteit wordt echter het meest toegepast op effecten als gevolg van overdosering (per ongeluk of opzettelijk) of op verhoogde plasmaspiegels of verhoogde geneesmiddeleffecten die optreden tijdens correct gebruik (bijv. wanneer het metabolisme van het geneesmiddel tijdelijk wordt geremd door een ziekte of een andere medicijn)

Voor informatie over de toxiciteit van specifieke medicijnen zie tabel Symptomen en behandeling van specifieke vergiften.

De term bijwerkingen is onnauwkeurig en wordt vaak gebruikt om te verwijzen naar onverwachte effecten van het medicijn die optreden tijdens het gebruik van therapeutische doses.

Bijwerkingen, enkele belangrijke punten

Omdat alle geneesmiddelen bijwerkingen kunnen veroorzaken, is een risico-batenanalyse (die de waarschijnlijkheid van het voordeel van het geneesmiddel versus het risico op bijwerkingen analyseert) noodzakelijk wanneer een geneesmiddel wordt voorgeschreven.

In de Verenigde Staten is 3 tot 7% ​​van alle ziekenhuisopnames te wijten aan bijwerkingen.

Bijwerkingen treden op bij 10-20% van de gehospitaliseerde patiënten en ongeveer 10-20% hiervan is ernstig.

Deze statistieken houden geen rekening met het aantal bijwerkingen dat optreedt bij poliklinische patiënten en verpleeghuizen.

Hoewel het exacte aantal bijwerkingen onzeker is, vormen ze een ernstig probleem voor de volksgezondheid dat voor het grootste deel te voorkomen is (1, 2).

De incidentie en ernst van bijwerkingen kunnen variëren als gevolg van patiëntkenmerken (bijv. leeftijd, geslacht, etniciteit, naast elkaar bestaande ziekten, genetische of geografische factoren) en farmacologische factoren (bijv. type geneesmiddel, toedieningsweg, duur van de therapie, dosis , biologische beschikbaarheid).

De incidentie is hoger met hogere leeftijd en polyfarmacie. Bijwerkingen van geneesmiddelen zijn ernstiger bij oudere patiënten, hoewel leeftijd op zich niet de primaire oorzaak hoeft te zijn.

Het is onduidelijk in hoeverre voorschrijffouten en gebrek aan therapietrouw van de patiënt bijdragen aan het optreden van bijwerkingen.

Bijwerkingen: etiologie

De meeste bijwerkingen zijn dosisgerelateerd; anderen zijn allergisch of eigenzinnig.

Dosisgerelateerde bijwerkingen zijn over het algemeen voorspelbaar.

Bijwerkingen die niet dosisgerelateerd zijn, zijn meestal onvoorspelbaar.

Dosisgerelateerde bijwerkingen zijn bijzonder zorgwekkend wanneer de geneesmiddelen een smalle therapeutische breedte hebben (bijv. bloeding door orale anticoagulantia).

Bijwerkingen kunnen het gevolg zijn van een verminderde geneesmiddelklaring bij patiënten met een verminderde nier- of leverfunctie of van geneesmiddelinteracties.

Allergische bijwerkingen zijn niet dosisgerelateerd en vereisen voorafgaande blootstelling

Allergieën ontwikkelen zich wanneer een medicijn als een antigeen of allergeen werkt.

Nadat een patiënt is gesensibiliseerd, veroorzaakt daaropvolgende blootstelling aan het geneesmiddel een van de verschillende soorten allergische reacties.

Geschiedenis en geschikte huidtesten kunnen soms helpen om ongewenste allergische reacties op geneesmiddelen te voorspellen.

Idiosyncratische bijwerkingen zijn onverwachte bijwerkingen die niet dosisgerelateerd of allergisch van aard zijn.

Ze komen voor bij een klein percentage van de patiënten die een medicijn gebruiken.

Eigenzinnigheid is een onnauwkeurige term en is gedefinieerd als een genetisch bepaalde abnormale reactie op een medicijn, maar niet alle idiosyncratische reacties herkennen een farmacogenetische oorzaak.

De term kan achterhaald raken naarmate de specifieke mechanismen van bijwerkingen bekend worden.

Symptomatologie van ziekten die verband houden met bijwerkingen van geneesmiddelen

Bijwerkingen worden over het algemeen geclassificeerd als licht, matig, ernstig of fataal.

Ernstige of levensbedreigende bijwerkingen kunnen specifiek worden vermeld in black box-waarschuwingen in de voorschrijfinformatie van de fabrikant.

Symptomen kunnen direct na de eerste inname optreden of pas na chronisch gebruik.

Sommige ongewenste geneesmiddelreacties zijn gemakkelijk toe te schrijven aan het gebruik van geneesmiddelen, andere bestaan ​​uit milde verschijnselen die moeilijk te herkennen zijn als gevolg van het gebruik van een geneesmiddel.

Bij ouderen kunnen bijwerkingen, zelfs milde, functionele beperkingen, veranderingen in de mentale toestand, groeiproblemen, verlies van eetlust, verwardheid en depressie veroorzaken.

Allergische bijwerkingen treden meestal onmiddellijk na inname van een geneesmiddel op, maar treden over het algemeen niet op na de eerste dosis; meestal treden ze op wanneer het medicijn wordt toegediend na een eerdere blootstelling.

Symptomen zijn onder meer jeuk, huiduitslag, medicijnuitslag, oedeem van de bovenste of onderste luchtwegen met ademhalingsmoeilijkheden en hypotensie.

Idiosyncratische bijwerkingen kunnen optreden bij vrijwel elk symptoom of teken en kunnen meestal niet worden voorspeld.

Diagnose van bijwerkingen van geneesmiddelen

Symptomen die direct na het innemen van een medicijn optreden, zijn meestal gemakkelijk gerelateerd aan het gebruik van het medicijn.

De diagnose van symptomen als gevolg van chronisch drugsgebruik vereist echter een groot diagnostisch vermoeden en is vaak gecompliceerd.

Beslissen om te stoppen met een medicijn is soms noodzakelijk, maar moeilijk als het medicijn essentieel is en er geen acceptabel alternatief is.

Als er veel aanwijzingen zijn voor een verband tussen het geneesmiddel en de symptomen, moet de mogelijkheid van hernieuwde toediening van het geneesmiddel worden overwogen, behalve in het geval van ernstige allergische reacties.

In de Verenigde Staten moeten artsen de meest verdachte symptomen van bijwerkingen van geneesmiddelen melden aan MedWatch (het FDA-programma voor toezicht op bijwerkingen van geneesmiddelen [Food and Drug Administration]), een systeem voor vroegtijdige waarschuwing.

Alleen door dergelijke meldingen kunnen onverwachte bijwerkingen van geneesmiddelen worden geïdentificeerd en onderzocht.

MedWatch houdt ook veranderingen in de aard en frequentie van bijwerkingen bij.

Het online melden van bijwerkingen van geneesmiddelen wordt aanbevolen.

Formulieren voor het melden van informatie over bijwerkingen van geneesmiddelen zijn beschikbaar in de Physicians' Desk Reference en de FDA (Food and Drug Administration) News Daily Drug Bulletin, evenals op www.fda.gov (MedWatch: The FDA Safety Information and Adverse Event Reporting Program ); formulieren kunnen ook worden verkregen door te bellen naar 800-FDA-1088.

Verpleegkundigen, apothekers en andere beroepsbeoefenaren in de gezondheidszorg moeten ook bijwerkingen van geneesmiddelen melden.

Het Adverse Event Reporting System (FAERS) van de FDA is een onderzoeksinstrument dat de toegang tot gegevens over bijwerkingen van geneesmiddelen verbetert (1).

De incidentie van ernstige of levensbedreigende bijwerkingen van geneesmiddelen is erg laag (meestal < 1 op 1000) en is mogelijk niet duidelijk tijdens klinische onderzoeken, die over het algemeen niet voldoende zijn om bijwerkingen met een lage incidentie te detecteren.

Deze bijwerkingen kunnen dus pas worden opgespoord nadat een geneesmiddel aan het publiek is vrijgegeven en op grote schaal wordt gebruikt.

Artsen mogen er niet van uitgaan dat, zodra een geneesmiddel op de markt is, alle bijwerkingen bekend zijn.

Postmarketingsurveillance is uiterst belangrijk voor het monitoren van bijwerkingen met een lage incidentie.

Behandeling

• Doseringsaanpassing
• Stopzetting van het medicijn, indien nodig
• Overstappen op een ander medicijn

Voor dosisafhankelijke bijwerkingen kan dosisaanpassing of eliminatie/vermindering van triggers voldoende zijn.

Het is zelden nodig om de eliminatiesnelheid van het geneesmiddel te verhogen.

In het geval van ongewenste reacties op allergische en idiosyncratische geneesmiddelen, is het meestal noodzakelijk om het geneesmiddel te staken en te vermijden dat het opnieuw wordt toegediend.

Overstappen op een andere geneesmiddelklasse is vaak noodzakelijk bij allergische bijwerkingen en soms noodzakelijk bij dosisgerelateerde bijwerkingen.

Opioïde-geïnduceerde constipatie kan bijvoorbeeld worden verbeterd door het gebruik van een opioïde-receptorantagonist zoals lubiproston.

Nadelige effecten van medicijnen: preventie

Preventie van bijwerkingen van geneesmiddelen vereist kennis van het geneesmiddel en mogelijke reacties erop.

Analyses moeten worden uitgevoerd met geschikte software om te controleren op mogelijke interacties tussen geneesmiddelen; analyses moeten worden herhaald telkens wanneer geneesmiddelen worden gewijzigd of toegevoegd.

Bij ouderen moeten geneesmiddelen en startdoses zorgvuldig worden gekozen.

Als patiënten niet-specifieke symptomen ontwikkelen, moeten bijwerkingen altijd worden overwogen voordat de symptomatische behandeling wordt gestart.

Van verschillende genen is vastgesteld dat ze een verband hebben met bijwerkingen van geneesmiddelen.

Er zijn bijvoorbeeld meerdere leverenzymen die het cytochroom P450-metabolisme beïnvloeden, gekarakteriseerd, en vele worden beïnvloed door polymorfismen van één nucleotide, wat leidt tot klinisch significante effecten op een breed scala van vaak voorgeschreven geneesmiddelen.

Daarom kan farmacogenomica helpen bij het voorspellen, verminderen en minimaliseren van bijwerkingen (1, 2).

In de dagelijkse klinische praktijk wordt echter slechts een beperkt aantal van dergelijke tests gebruikt (bijv. genotype-geleide warfarinetherapie [3]).

Lees ook:

Sedatie en analgesie: medicijnen om intubatie te vergemakkelijken

Gemeenschapsbeheer van een overdosis opioïden

Een krachtige hand om een ​​overdosis opioïden ongedaan te maken - Red levens met NARCAN!

Accidentele overdosis drugs: het rapport van EMS in de VS

Bron:

MSD