Specjalna ochrona rannych i personelu medycznego zgodnie ze standardami MPH podczas wojen

W kontekście tragicznych teatrów działań wojennych międzynarodowe prawo humanitarne (MPH) jawi się jako latarnia cywilizacyjna, oferująca ochronę bezbronnym i osobom pracującym na rzecz zapewnienia pomocy i leczenia. Według MPH placówki i jednostki służby zdrowia, w tym szpitale, nie powinny być celem ataków. Ochroną tą objęte są ranni i chorzy, a także personel medyczny i środki transportu wykorzystywane do opieki medycznej. Przepisy przewidują kilka wyjątków, ale jaka jest konkretna ochrona rannych i chorych w czasie konfliktu zbrojnego?

Ogólne prawa i ochrona rannych

Podczas konfliktu zbrojnego opieka nad rannymi i chorymi obejmuje każdą osobę, wojskową lub cywilną, która wymaga pomocy lekarskiej i która nie uczestniczy lub nie może już uczestniczyć w działaniach wojennych. Według międzynarodowego prawa humanitarnego wszyscy ranni i chorzy korzystają z ogólnych praw do:

• Szanować: nie należy ich atakować, zabijać ani maltretować
• Chronieni: mają prawo do otrzymania pomocy i ochrony przed krzywdą ze strony osób trzecich
• Poszukiwane i gromadzone: rannych i chorych należy szukać i ratować
• Opieka bez wyjątków: musi otrzymać opiekę bez rozróżnienia w oparciu o kryteria inne niż medyczne

MPH pozwala na prowadzenie badań i pomoc „w miarę możliwości”, czyli z uwzględnieniem warunków bezpieczeństwa i dostępnych środków. Brak środków nie usprawiedliwia jednak bierności. Nawet w przypadkach, gdy zasoby te są ograniczone, państwa i niepaństwowe strony konfliktu muszą dołożyć wszelkich starań, aby zapewnić rannym i chorym opiekę medyczną.

Specyficzna ochrona i utrata ochrony

Specyficzna ochrona personelu medycznego, jednostek i placówek medycznych oraz pojazdów transportu medycznego byłaby daremna w przypadku ataku. Dlatego też MPH zapewnia tym osobom szczególną ochronę; strony konfliktu muszą ich szanować w czasie pełnienia przez nich funkcji wyłącznie medycznej i nie mogą nadmiernie zakłócać ich pracy.

Placówka medyczna może utracić ochronę przyznaną przez MPH, jeśli zostanie wykorzystana do „czynów szkodliwych dla wroga”. W przypadku wątpliwości, że jednostki lub placówki medyczne są wykorzystywane w ten sposób, przyjmuje się, że tak nie jest.

Zgodność z prawem międzynarodowym i konsekwencje

Działanie szkodliwe dla wroga może narazić instytucję lub jednostkę medyczną na atak; może poważnie zagrozić powierzonym ich opiece rannym i chorym; i może również powodować brak zaufania do pracy instytucji medycznych, zmniejszając w ten sposób ogólną wartość ochronną MPH.

Przed wniesieniem ataku na instytucję medyczną, która utraciła status chroniony, należy wydać ostrzeżenie, określając, w stosownych przypadkach, termin. Celem wystawienia ostrzeżenia jest umożliwienie zaprzestania szkodliwych działań lub, jeśli będą się utrzymywać, bezpieczna ewakuacja rannych i chorych, którzy nie są odpowiedzialni za takie postępowanie.

Nawet w takich przypadkach nie można ignorować względów humanitarnych dotyczących dobra rannych i chorych. Należy dołożyć wszelkich starań, aby zapewnić im bezpieczeństwo.

Obowiązki stron konfliktu

Zasada proporcjonalności pozostaje wiążąca dla stron atakujących: przewagę militarną, jaką można uzyskać w wyniku ataku na placówki medyczne, które utraciły status chroniony, należy dokładnie rozważyć w kontekście prawdopodobnych konsekwencji humanitarnych uszkodzenia lub zniszczenia takich placówek. Jeżeli jest to operacyjnie wykonalne i istotne, należy podjąć dodatkowe środki w celu zminimalizowania bezpośredniego i pośredniego wpływu takich ataków na służbę zdrowia.

Szacunek dla życia ludzkiego oraz ochrona praw rannych i personelu medycznego podczas konfliktu zbrojnego pozostają absolutnymi imperatywami, gwarantowanymi nie tylko szacunkiem etycznym, ale także rygorystycznymi normami międzynarodowego prawa humanitarnego.

Źródło

MKCK